موضوع مقاله: سکوت Silence

کامران بهادری بیرگانی

فاقد منبع

موضوع مقاله:  سکوت Silence

استاد: آقای دکتر اردستانی

نام و نام خانوادگی: کامران بهادری بیرگانی

دانشجوی ترم دوم ارشد بازرگانی-بازاریابی

شماره  دانشجویی: 930502283

فروردین1394

مقدمه

هنگامیکه خداوند تبارک و تعالی در بعثت پیامبر اکرم(ص) به آن بزرگوار می فرماید بخوان پیامبر جواب    می دهد چه بخوانم خداوند می فرماید بخوان بنام پروردگارت که به تو قلم آموخت.

اولین فرمایش باریتعالی به پیامبر عظیم شأن ، پیام آور تلاش برای فراگیری علم و دانش و اشاعه آن در میان طلب جویانش می باشد. انسان به عنوان اشرف مخلوقات، کسب علم را فضیلتی عظیم دانسته واز این برتری به جایگاههای والایی دست یافته است.

در عصرهای نه چندان دور دستیابی به علوم مختلف راهگشای تنگناهای بشری بوده است و با بوجود آمدن سازمان و تشکیلات اداری، علوم مدیریت رشد کرد و این علوم جهت نیل به اهداف سازمانی، کمکهای شایانی به مدیران نمودند.

منابع انسانی به عنوان ارزشمندترین منابع سازمان همواره به عنوان برترین سرمایه ها، مورد توجه صاحب نظران علم مدیریت بوده است. از میان شاخه های علم مدیریت، رفتار سازمانی، چگونگی تعامل و رابطة کارکنان با مدیران در سطوح سازمانی را از زوایای مختلف روانشناسی، جامعه شناسی و علوم رفتاری مورد مطالعه و ارزیابی قرار می دهد .

»در ادبیات نوین مدیریت سرمایه های انسان از جمله مفاهیمی است که بیشترین سهم را به خود اختصاص داده است. سرمایه انسانی تنها سرمایه ای است که با مصرف، علاوه بر اینها کاهش نمی باید بلکه براساس تجاربی که کسب می نماید اثر فزایندگی نیز خواهد داشت. مزیت دیگر سرمایه های انسانی اینست که استفاده و بکارگیری سایر سرمایه ها، بستگی به سرمایه انسانی دارد. سازمانهایی که سرمایه فکری و انسانی مناسبی داشته باشند آنها را در میدان رقابت نسبت به سایر رقبا برنده خواهی یافت.

برای ارتقاء بهره وری سرمایه های انسانی مکانیزمها و روشهای مختلف وجود دارد از قبیل نظام مدیریت مشارکتی، نظام پذیرش و بررسی پیشنهادات و غیره. به هر میزان که مشارکت این سرمایه در اهداف و وظایف سازمانی بیشتر شود، میزان کارایی و اثر بخشی سازمان نیز بهبود خواهد یافت.

سکوت سازمان پدیده ای است که در آن کارکنان سازمان به علل مختلف از اظهار نظر در مورد مسائل سازمانی خودداری کرده و سکوت اختیار می کنند. سکوت یک علامت بسیار مهم بیماری، استرس، پیری، افسردگی و یا ترس در سازمان به شمار می رود و مدیران باید در اولین فرصت  عامل آن را ردیابی و برطرف نمایند. بی توجهی به این موضوع می تواند سبب اتفاقات وخیم تر و حتی مرگ سازمان شو.«¹

 ۱‐http//www.dnya‐eqtesad.com/news/≠ixzza  ORMGS

 بخش اول

 سکوت سازمانی و انواع آن 

1-1- تعریف سکوت سازمانی: 

»پیندرو هارلوز، سکوت کارمندان را خودداری و امتناع از بیان صادقان و مخلصانه در مورد ارزیابی های رفتاری، شناختی و اثر بخشی موقعیتهای سازمانی افرادی که قادر به تغییر موقعیت هستند تعریف  می کنند. مورسیون و ملیکان با اتخاذ رویکردی متفاوت، سکوت سازمان را به عنوان پدیده ای جمعی در نظر می گیرند که کارمندان در آن از ارائه نظرات و مسائل در مورد مشکلاتسازمانی امتناع می ورزند.«¹

2-1- انواع سکوت سازمانی از دیدگاه پیذدر و هارلوز :

 این دو نظریه پرداز،  سکوت سازمانی را دو نوع تعریف می کنند الف) سکوت مطیع  ب) سکوت خاموش 

  (auiescent Silence)الف) سکوت مطیع

»یعنی امتناع و خودداری از ارائه ایده ها براساس تسلیم و رضایت دادن به هر شرایطی«  کارکنانی که دچار سکوت مطیع شده اند دچار نوعی استیصال و سرکوبگری شده اند آنها از اعتماد به نفس کافی برخوردار نبوده و نسبت به کنشهای محیطی و مدیریتی خنثی حمل کرده و واکنشی نشان نمی دهند. درون گرایی و نوعی افسردگی از خصوصیت اینگونه افراد می باشد. 

  (Acquieacent Silence)ب) سکوت خاموش

یعنی امتناع و خودداری از ارائه ایده ها به دلیل ترس و به منظور حفظ خود، چرا که صحبت نامطبوع کردن در این حال اساساً امری ناپسند و نامطبوع است.

1- بررسی و تعیین عوامل ایجاد کننده سکوت سازمانی از دیدگاه مدیران و کارکنان بر مبنای مدل سه شاخگی     دکتر حسن زارعی متین /  فاطمه طاهری / ابوالقاسم سیار

این سکوت توسط کارکنان یا مدیرانی محافظه کار اعمال می شود. ترس از دست دادن مقام و منصب و انواع امتیازات و پاداشها و عواقب منفی دفاع از حق و درستی، این دسته از افراد را به سوی سکوت خاموش می کشاند.

بخش دوم

دلایل سکوت سازمانی

1-2- انگیزهای افراد:

»پیندر و هارلوز در پژوهش بروی دلایل سکوت کارکنان در سازمان، انگیزه افراد را مهمترین عامل در خودداری از ارائه اطلاعات، ایده ها و نظرات آنها قلمداد می کنند. آنها سه نوع انگیزه را در ارتباط با سکوت شناسایی کردند.« ²

»رفتار کناره گیرانه (Disengaged) بر اساس تسلیم بودن و رضایت سکوت دادن به هر شرایطی«

»رفتار خود حفاظتی (Self-protective) براساس ترس از صحبت کردن و اظهار اطلاعات« 

»رفتار دیگر خواهانه (other oriented) به دلیل علاقه به دیگران و ایجاد فرصت صحبت کردن و اظهارنظر برای آنان در نتیجه تداوم تشریک مساعی با آنها« 

2-          فصلنامه مطالعات رفتار سازمانی سال اول، شماره 1، تابستان 1391

-2: رفتار کناره گیرانه براساس تسلیم بودن و رضایت دادن به هر شرایطی: 

این نوع سکوت منجر به سکوت مطیع می گردد. این نوع رفتار، براساس احساسات درون گرایانه و غیر فعال و سرد رخ می دهد. در مسائل اجتماعی نیز توده هایی که این نوع رفتار در موردشان صدق می کند، نسبت به عملکرد مسئولین شهری و کشوری، خنثی بوده و اظهار نظری نمی کنند. باری به هر جهت، بیخیال، مهم نیست و ... از الفاظی است که معمولاً اینگونه انسانها در مواجهه با چالشهای اجتماعی، فرهنگی اقتصادی، سیاسی، بکار می برند. به دلیل عدم مشارکت اینگونه افراد در حل مسائل در ابعاد ذکر شده، جامعه و سازمانها از برکات عدم وجود مؤثر و کارآمد آنها، بهره ای نمی برند. اینگونه افراد نه تنها به خود کمکی   نمی کنند بلکه افراد مفیدی نیز برای جامعه نمی باشند. 

3-2- رفتار خود حفاظتی براساس ترس از صحبت کردن و اظهار اطلاعات :

این نوع رفتار موجب سکوت تدافعی (Defensive) می شوند.

محافظه کاری وترس از ابزار عقاید و نظریه ها، به دلیل از دست دادن موقعیتها  و نگرانی  از هرگونه تهدید و ریسک ناشی از عیان نمودن تفکرات و ابراز وجود، اینگونه افراد را در سازمانها و محیطهای اجتماعی، سیاسی، به سوی سکوت تدافعی می کشاند. 

اینگونه افراد معمولاً از نوعی خود خواهی و خود کامگی در رنج می باشند. مدیرانی اینچنین تنها به منافع شخصی و گروهی می اندیشند و با جلوگیری از ابراز حقایق از انجام هر گونه ریسک اجتناب می ورزند. 

 در مواقع جنگ میان کشورها و دفاع از مرز و بوم و دفاع از ارزشهای اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و سیاسی، این دسته افراد از وضعیت خاص برجود آمده، تنها برای سوء استفاده شخصی بهره می برند و هیچگاه خود را در ورطه خطر قرار نمی دهند. دفاع از مال و جان و نوامیس مردم برای آنهایی بی معنی و غیر عقلانی     می باشد. آنها دوراندیشی و محافظه کاری را در پیش گرفته و همیشه به دنبال محلی امن و عاری از خطر     می گردند. وطن دوستان و ایثارگران واقعی کمترین شباهتی به این نوع افراد ندارند و از جهان بینی و نگرشی دیگر برخوردارند.

4-2- رفتار دیگر خواهان به دلیل علاقه به دیگران و ایجاد فرصت صحبت کردن و اظهار نظر برای آنان و در نتیجه تداوم تشریک مساعی با آنها:

این نوع رفتار موجب بروز سکوت نوع دوستانه (Prosocial) می گردد. 

این نوع سکوت نوع دوستان با ملاحظه دیگران و توجه به آنها حاصل می گردد. این سکوت بخاطر خودخواهی یا ترس از دیگران ناشی نمی شود بلکه به دلیل علاقه شدید و بالاتر دانستن عقاید و نظرات دیگران بر افکار خویش و برخواسته از حس تعلق به دوستان و دیگران ناشی می گردد. 

در نگرشهای مذهبی، شدت علاقه مندی برخی دلباختگان به مراد خود و برخی مبلغین مذهبی، موجب آن می شود که همیشه، تماشاگر وشنوده سخنان او باشند و از هر گونه اظهار نظر و انتقادی نسبت به وی اجتناب می ورزند. افرادی که در علم و اخلاق دیگران محو می شوند و شیفته این خصوصیات می گردند، در جهت انتقاد و بررسی سخنان او کمترین اثری ندارند. 

بهرحال به دلیل خودداری از ارائه ایده ها و اطلاعات و نظرات، اجتماع و سازمانها هیچ بهره ای و هیچ    فایده ای از وجود این انسانها نمی برند و این نوع رفتار و سکوت نیز مانند دو سکوت دیگر ذکر شده موجب خسارت و ضرر برای کشورو سازمانها، در ابعاد مختلف فرهنگی، اجتماعی و سیاسی می گردد و اساساً سکوت در دراز مدت موجب خسارات و صدمات جبران ناپذیری می شود.  

 بخش سوم

متغیرهای مدیریتی و راهکار سکوت

1-3 متغیرهای مدیریتی و سازمانی موثر بر پیدایش سکوت سازمانی:

سکوت سازمانی ناشی از دو  عامل ترس مدیران از بارخورد منفی و مجموعه ای از باورهای ضمنی مدیران می باشد . در ارتباط با بازخور نظرسنجی عملکرد مدیران، می توان گفت اینگونه مدیران تلاش می کنند اینگونه بازخورها را یا نادیده بگیرند یا آنها را به عنوان موضوعاتی عاری از دقت، اعتبارشان را زیر سوال ببرند.

باورهای ضمنی که اینگونه مدیران از سازمان و کارکنان خود دارند به سه دسته زیر تقسیم می گردد.

الف : مدیران به کارکنان خود همانند ((مدلx)) می نگرند. آنها اعتقاد دارند که نمی توان به کارکنان اعتماد کرد زیر آنها به مناقع شخصی خودشان می اندیشند و با هیچ ابزار تشویقی و تنبیهی نمی توان آنها را از این طرز فکر خارج کرد. بهمین دلیل اینگونه مدیران از بیان حقایق و ارائه اطلاعات سازمانی به زیر مجموعه خودداری می کنند.

‌ب          : باور دیگر مدیران نسبت به مجموعه خود که منجر به سکوت می گردد، اینست که مدیران فکر         می کنند، مانند فرماندهی هستند که فرمان می دهند و پاسخگو فرمانشان نیستند و کارکنان مانند سربازی هستند که بایستی اطاعت کنند و سؤال ننمایند. اینگونه تفکر نیز موجب بروز سکوت در سازمان می گردد.

‌ج           : سومین باوری که منجر به سکوت در سازمان می گردد، اینست که مدیران فکر می کنند که اتفاق و اتحاد نشانه سلامتی سازمان می باشد و می بایستی از مخالفت و انتقاد کارکنان جلوگیری نمایند. مدیرانی اینچنین، مخالفت و انتقاد کارکنان را در جهت تفرقه و بهم پاشیدگی سازمان می دانند و مدیریتی دستوری اعمال می نمایند.

2-3 سکوت سازمانی رابشکنید

›› در تصمیم گیری های سازمانی نیز افراد سازمان همچون یک خانواده نظرات ارزنده خود را به سازمان ارائه می دهند و بدیلهای تصمیم گیری زیادی را پیش پای مدیر می گذارد. اهمیت این موضوع تا به جایی است که حتی سیتم های مدیریت مشارکتی پا را از این نیز فراتر گذاشته و افکار، نظرات و پیشنهادهای مشتریان، پیمانکاران، توزیع کنندگان و تأمین کنندگان را نیز در تصمیمات و طرح های بهبود سازمانی به کار        می برند؛ چرا که تحقیقات نشان داده است که نتایجی که خرد جمعی حاصل می کند همواره از                    باهوش ترین افراد نیز به واقعیت نزدیک تر است و نتایج بهتری را به بار می آورد.

با توجه به همه آنچه بیان شد به عنوان یک مدیر سعی کنید سکوت خود را بشکنید. ارتباطات را در سازمان گسترده کنید. صدای کارمندان خود را بشنوید. از ایده های خلاقانه آنها در جهت بهبود بهره ببرید و همگان را از حالتی منفعل به کارمندانی فعال بدل کنید تا سازمانی پویا و زنده داشته باشید.‹‹ ³

دنیای امروز دنیای ارتباطات است. با وجود تکنولوژی برتر، روز به روز به معنی واقعی دهکده جهانی نزدیکترمی شویم . انسانها از مشارکت و کارهای گروهی بیشتر بهره می برند تا کارهای فردی. تفکر جمعی  و خرد جمعی به درستی و صحت نزدیکتر است تا فکر فردی، سکوت سازمانی پدیده شومی است که  می تواند سرعت توسعه ، بهبود مستمر و اصلاحات در کشور و جامعه را کند نماید.

کند شدن روند تغییرات و بهبود از مضرات سکوت جامعه نسبت به اوضاع پیرامون خود می باشد. در میدان نبودن آحاد جامعه و بی تفاوتی نسبت به آنچه که اتفاق می افتد، علی الخصوص در زمینه های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی ، خسارات جبران ناپذیری به کشور و جامعه و سازمانها تحمیل می نماید.    

 ۳‐http//www.dnya‐eqtesad.com/news/≠ixzza  ORMGS

نتیجه

دنیای پر تب و تاب امروزی انسانها، شاهد جریان عظیم اطلاعات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، ورزشی، هنری و نظامی در عرصه های تکنولوژی ماهواره ای، مخابراتی، اینترنت با هزاران فن آوری جدید می باشند.

عصری که در آن بسر می بریم عصر تبادل اطلاعات و کشف حقایق و دریافت اخبار از سراسر گیتی  می باشد. انسانها بخوبی دریافته اند در این دنیای پیچیده با هزاران موضوع و مشکلی که با آن دست به گریبانند، برای حل مشکلات زندگی چاره ای جز مشارکت و استفاده از خرد جمعی و استمداد یکدیگر ندارند.

بی تفاوتی و سکوت نسبت به چالشهای اطرافمان و بی میلی نسبت به رفع موانع و محدودیتهای غیر ضروری و غیر عقلانی و گلوگاههای جریان روند اجتماعی، فرهنگی، سیاسی زندگی را برای همه سخت و طاقت فرسا می نماید.

در صورتیکه یک سیستم اجتماعی از بازخور مناسبی برخودار نباشد و نتواند بخوبی فرآیند امورات جامعه را در ابعاد مختلف، رصد کرده و عیوب آنها را اصلاح نماید. شاهد یک سیستم بیمار اجتماعی خواهیم بود.

در دین مبین اسلام  امر به معروف و نهی از منکر در راستای رفع مشکلات جامعه اسلامی در ابعاد مختلف زندگی سفارش شده است و این به معنای سفارش به عدم سکوت در ارتباط با کاستیها و کجی های جامعه میباشد. توجه به مشکلات پیرامون چه در زندگی معمولی و چه در سازمان و بیان نواقص و ضعفها جهت اصلاح امور در بخشهای مدیریتی و کارکنان می تواند راهگشای بسیار از موانع و چالشها گردد. لذا بایستی شکستن سکوت را از یک شعار به شعور اجتماعی تبدیل کرده و زندگی بهتری را برای خود و دیگران رقم بزنیم.

                                                         پایان