مدیران آینده
مطالبی در حوزه مدیریتمدیران آینده
مطالبی در حوزه مدیریتتصمیم گیری درسازمان وانواع آن
سیدحسین موسوی
کپی است
درس:تئوری مدیریت پیشرفته
استاد:دکترسبیلان اردستانی
دانشجو:سیدحسین موسوی920635406
تصمیم گیری درسازمان وانواع آن
مقدمه
تصمیم گیری و گزینش از جمله مهارت های لازمی است که بشر در سراسر عمر بدان نیازمندست. واقعیت اینست که ما پیوسته براساس نیازها و انگیزه هایمان در خانه و بیرون از آن تصمیم گیری و انتخاب می کنیم.
زندگی مجموعه ای از تصمیمات مختلف است که درگستره ای از موقعیت ها و مشکلات بسیار ساده تا پیچیده اتخاذ می گردند. ما هر روز تصمیم های زیادی برای خودمیگیریم که بعضی تصمیمها ساده و کم اهمیت بوده و ممکن است تأثیر بسیاری بر زندگی ما نداشته باشند؛مانند لباس پوشیدن یا غذا خوردن ولی بعضی از آ نها مهم هستند و می توانند اثر بسیاری بر زندگی فردی و اجتماعی ما بگذارند؛ مانند تصمیم گیری در یک سازمان در جهت تحقق اهداف سازمان و افرادآن. تصمیم گیری یک امر مهم و اساسی در زندگی هر فرد است و موفقیت یا عدم موفقیت افراد ارتباط بسیار زیادی با تصمیم گیری های صحیح آن هادارد. رشد توانایی تصمیم گیری به افراد احساس آزادیبیشتری بخشیده و موجب کنترل بهتر آنان بر زندگی شخصی و اجتماعی آنان می شود. عامل کلیدی در این که«باعث رخ دادن رویدادها شویم » نه این که «تسلیم رخ دادن آنها باشیم » تصمیم گیری ماهرانه ای است. به جای این که به شرایط اجازه دهیم تا سرنوشت ما را رقم بزند،خودمان تداعی کننده رویدادها و سرنوشت خویش باشیم(سایت مرکز خدمات مشاوره شهید محلاتی، 1391).
تعاریف و مفاهیم
تصمیم
تصمیم یک عمل ذهنی است که انجام دادن یا ندادن کاری از آن نتیجه م یشود و به معنای قصد برای انجام دادن یا ندادن کاری، انتخاب یک رأی یا یک فکر و کنار گذاشتن تردیدوه مچنین به معنای اراده کردن، قصد کردن، آهنگ کاری کردن آمده است )زاهدی، 1391)
تصمیم گیری
واژه تصمیم
گیری، در لغت به معنای اراده کردن، قصد کردن، و در اصطلاح، انتخاب کردن از میان دو
یا چند راهکار یا گزینه است.
بنابراین، تصمیم گیری، فرآیند ارزش یابی گزینه ها و راه
های موجود، بررسی و پیشبینی پی آمدهای هر یک از آنها برای رسیدن به هدف و در
نهایت، انتخاب است[1].
تصمیم گیری فرایندی است که در پی آن راهی برای حل مسأله و یا انجام کاری انتخاب میشود)رضائیان، 57 :1373(
سازمان
عبارت است از مجموعه ای از افراد که برای تحقق اهدافی معین همکاری میکنند .
تصمیم گیری سازمانی
عبارت است از فرایند شناسایی و حل مسائل سازمان )قاسمی، 195:1382(
انواع تصمیم
.1تصمیم های برنامه ریزی شده: تصمیم هایی هستند که بر حسب عادت، قانون یا رویه اخذ میگردند و برای مسائل ساده و پیچیده به کار می روند. هر چه تصمیمها نامنظمتر، جدیدتر و دارای نتایج عمدهای باشد، یا به بیان دیگر، پیچیده تر باشد و تعهد ات عمدهای را در برداشته باشد به همان نسبت هم تبدیل آنها به شکل برنامه ریزی شده دشوارتر است. البته تصمیمهای برنامهریزی شده تا حدی آزادی مدیر را محدود میسازد؛ زیرا سازمان به جای فرد تصمیم میگیرد که چه باید کرد به هر حال تصمیمهای برنامهریزی شده وقت مدیر را برای پرداختن به مسائل عمدهتر آزاد میکند.
.2 تصمیم های برنامه ریزی نشده: تصمیم هایی هستند که با مسائل غیرمعمول و منحصر به فرد سروکار دارند. در واقع، مدیر در برابر اکثر مسائل عمدهای که با آن روبه روست ناچار به اخذ تصمیم گیری برنامه ریزی نشده است. خط مشیهای مکتوب و غیرمکتوب سازمان موجب تسهیل تصمیم گیری می شود؛ زیرا بعضی از بدیلها را حذف یا محدود میکند. هر چه فرد در سلسله مراتب سازمانی بالاتر رود، داشتن توان اخذ تصمیمهای برنامه ریزی نشده اهمیت بیشتری می یابد؛ زیرا بیشتر تصمیم هایی که باید بگیرد برنامه ریزی نشده اند (رضائیان، 59 :1373 (
اهمیّت و ضرورت تصمیم گیری در سازمان
اهمیت فرایند تصمیم گیری به زبان ساده این گونه تعریف میشود : انتخاب یک راه از میان راههای مختلف برای حل مشکل و کار اصلی مدیران است. به گونهای که در هر موقعی اقدام جدید یا حل مشکل و در خصوص این که چه کاری، باچه وسیله ای و توسط چه کسی، در چه موقعی، در کجا و چگونه باید انجام شود تصمیم بگیرند و اجرا نمایند. تصمیم گیری در واقع، وسیله اصلی برای اجرای برنامه ها و راه نیل به اهداف است؛ زیرا هر مدیری برای اجرای هر یک از وظایف خود اعم از برنامه ریزی، سازماندهی، هدایت و کنترل همواره نیاز به اخذ تصمیم دارد.
آشنایی با شیوه ها و روشها بسیار است که با تصمیم گیری برای مدیران دارای اهمیت بهره گیری از این روشها توانایی مدیران در اخذ تصمیم کارآمدرا حساس و افزایش می یابد؛ لذا تصمیم گیری نقش و فعالی است تا جایی که برخی از دانشمندان مانند »هربرت پراهمی سایمون« تصمیم گیری را مترادف با مدیریت قرار داده است.
جهت اتخاذ تصمیم های سودمند درسازمان که هم نیازمندی های سازمانی را تأمین نماید و هم اقتصادی باشد و همچنین جهت ارائه راهنمایی ها و راهکارهایی برای ارزیابی اهمیت تصمیم گیری می توان عوامل زیر را ذکر نمود:
1. اندازه و میزان تعهد: اگر تصمیم موجب شود که سازمان به هزینه و اعتباراتی سنگین دست بزند و یا پرورش نیروی انسانی مهمی را در پیش گیرد و اگر این تعهد نیز باید در بلندمدت به پایان برسد؛ در این صورت باید تصمیم مزبور مورد توجه خاص قرار گیرد و بهتر است که چنین تصمیماتی در سطوح بالاتر مدیریت اتخاذ شوند.
2.قابلیت انعطاف برنامه ها: بعضی از برنامه ها را میتوان به سادگی تغییر داد، در حالی که تغییر برخی دیگر چندان ساده نیست، تصمیماتی که متشکل از یک سلسله اقدامات غیر قابل انعطاف باشند از اهمیت بیشتری برخوردارند.
3.درجه اطمینان و معلوم بودن هدف ها و فرض ها: اگر هدف ها و فرض ها تا اندازهای مطمئن باشند، تصمیمی که بر پایه آنها استوار میشود، کمتر دشوار خواهد بود و به تحلیل و داوری کمتری نیاز خواهد بود.
4. قابلیت اندازه گیری متغیرها: درمواردی که هدف ها، داده ها، محدودیت ها و متغیرها را بتوان با دقت اندازه گیری کرد، اهمیت تصمیم به مراتب کمتر از مواردی است که عوامل مزبور به سختی قابل اندازه گیری باشند. 5. اثر انسانی: در صورتی که یک تصمیم بر روی افراد اثر زیادی بگذارد، آن تصمیم از اهمیت زیادی برخوردار خواهد بود.
6. مدیریت مؤثر، تصمیم های مناسبی می گیرد و به نتایج مطلوبی دست مییابد(حقیقی،216-217 :1380(.
فرایند تصمیم گیری در سازمان
فرایند تصمیم گیری از شش مرحله تشکیل شده است. مراحل تصمیم گیری از نظر صاحبنظران مختلف به صورت های متفاوت ارائه شده است؛ اما همه از یک زمینه کلی صحبت می کنند.
1. شناخت مشکل یا فرصت: اولین قدم در فرایند تصمیم گیری است و می باید بیشتر به دنبال فرصتهای تصمیم گیری بود تا رفع مشکلالت،چرا که سرانجام مشکلالت خودشان را ظاهر میسازند.
2. تعیین معیارهای تصمیم: این امر مستلزم تعیین عوامل مهم در تصمیم گیری است.
3. تخصیص درجه اهمیت به معیارها : باید معیارها را با توجه به درجه اهمیت آنها در تصمیمات طبقه بندی کرد. 4. کشف راه حلها: مدیر باید از راههایی که ممکن است او را در حل مسأله کمک کند، فهرستی تهیه کند و از ارزیابی تمام راه حلها اجتناب ورزد.
5. ارزیابی راه حلها: مدیر باید راه حلها را ارزیابی و نقاط قوت و ضعف هر یک را بشناسد.
6. انتخاب بهترین راه حل: مرحله نهایی در فرایند تصمیم گیری سازمانی است(حکیمی پور، 26 :1376)
انواع مدلهای تصمیم گیری
به طور کلی، مدلهای مختلفی برای پیش بینی، اخذ تصمیم و تجزیه و تحلیل فعالیتهای مدیریت به کار میروند که هر یک دارای درجه خاصی بوده و در زمینه ویژهای مورد استفاده قرار میگیرند. مدل کالمی: به صورت نوشتار و در قالب عبارات و جمالت بیان میشود. در این نوع مدلها روابط بین متغیرها به کمک جمالت و عبارات تشریح میشوند. مدل شماتیک: روابط بین متغیرها را در قالب نمودار و اشکال مختلف نشان میدهد. مدل فیزیکی: مدل فیزیکی یا تجسمی، وضعیت فیزیکی موضوع مورد بررسی را در مقیاس معینی تجسم میسازند. مدل ریاضی: روابط ریاضی بین متغیرها را بیان میکنند؛ در این مدل میتوان احتمال ، ماتریس بازیافت و درخت تصمیمگیری را نام برد (قاسمی،202 :1382(
انواع شیوه های تصمیم گیری
1. تصمیم گیری آمرانه: در موقعیت هایی به کار میرودکه مدیر برای رسیدن به نتیجه، تجربه و اطلاعات لازم را در اختیار دارد و اطمینان ندارد که پیرو در این باره کمکی کند. در این وضعیت مدیر خود تصمیمها را اتخاذ میکند و پیروان اطلاعات چندانی ندارند .
2. تصمیم گیری مشاوره ای: زمانی که مدیر تشخیص دهد که پیروان در زمینه موضوع تا اندازه ای دارای تجربه یا دانش هستند ولی ضمن داشتن تمایل هنوز توانایی کمک را ندارند؛ در این حالت مدیر پیروانی را که می توانند در رسیدن به تصمیم کمک کنند برمی گزیند و از آنها تقاضای کمک میکند و پس از شنیدن نظر آنها تصمیم نهایی را میگیرد.
3. تصمیم گیری تسهیل بخش: یک اقدام همراه با همکاری است که در آن مدیر و پیروان برای رسیدن به یک تصمیم مشترک با هم کار میکنند.
4. تصمیم گیری تفویضی: در مورد پیروانی به کار میرود که دارای آمادگی حداکثر، تجربه و اطالعات الزم برای تصمیم گیری هستند (حقیقی و دیگران،215 :1380) تکنیک هاو فنون تصمیم گیری سنتی و جدید در تصمیم های برنامه ریزی شده سنتی، عادت از کلی ترین و نافذترین روش هاست و بر روش ها متمرکز شده بود، روش برنامه ریزی نشده سنتی مبتنی بر قضاوت است و این قضاوت بر بعضی از راههای غیرمشخص، از طریق تجربه، بینش و درک مبتنی است و تا حدی در اثر آموزش به فکر کردن قابل اصالح است. ( منوچهر حاضر، 12:1373)
نتیجه گیری
تصمیم گیری را به صورت ساده میتوان انتخاب یک راه از میان راهها به منظور حل مشکل تعریف کرد. تمام وظایف مدیر اعم از برنامه ریزی، سازماندهی، طرح ریزی، هدایت، کنترل، هماهنگی، بودجه بندی و... هر کدام به نوعی بر تصمیم گیری استوار است و در واقع، تصمیم گیری در تمامی وظایف او دخیل است؛ لذا تصمیم گیری جایگاه مغز در سازمان و مدیریت را دارا است. برای حل یک مشکل یا مسأله نمیتوان به راحتی و به سرعت تصمیم اتخاذ نمود بلکه باید طی مراحلی و فرایند خاصی به حل و اتخاذ تصمیم برای آن پرداخت. از آنجایی که مسائل و شرایطی که مدیران برای آن تصمیم گیری میکنند متفاوت از یکدیگر است؛ لذا تصمیم گیری انواع و اقسام مختلفی پیدا کرده است. از جمله انواع آن، تصمیمات برنامه ریزی شده و تصمیمات برنامه ریزی نشده است. همچنین انواع مدلها و تکنیک‌ها و فنون تصمیم گیری وجود دارد که حسب نوع تصمیمات، مدلها و فنون مختلف قابل استفاده است.
منابع و مآخذ
1. حقیقی، محمدعلی، و همکاران )1380(؛ مدیریت رفتار سازمانی، چاپ اول، تهران: انتشارات ترمه. 2
2. حاضر، منوچهر (1373)؛ تصمیم گیری در مدیریت،
تهران: مرکز آموزش مدیریت دولتی
3 . حکیم پور، ابوالقاسم (1376)؛ تصمیم گیری درمدیریت، مشهد: آستان قدس
رضوی. 4
4. رضائیان، علی (1373)؛ اصول مدیریت، چاپ پنجم، قم: انتشارات مهر. 5
5. قاسمی، بهروز (1382)؛ تئوریهای رفتار سازمانی، تهران: انتشارات هیأت.
6. زاهدی، محمدعلی (1391)؛ وب سایت مدیریت.
