مدیران آینده
مطالبی در حوزه مدیریتمدیران آینده
مطالبی در حوزه مدیریتتصمیم گیری در خرید محصولات ایمنی در خانواده
محقق: حسین حیدری
فهرست مطالب
محقق: حسین حیدری
· مقدمه
· بخش اول : ایمنی در خانواده
1- شناسایی خطرات
2- افراد در معرض خطر
3 - مجموعه اقدامات ضروری
· بخش دوم : تصمیمات مبتنی بر ایمنی
1 - آمار حوادث
2 - محصولات ایمنی در سبد خانوار
3 - واکنش خانواده ایرانی در برابر محصولات و خدمات ایمنی
· نتیجه گیری
· فهرست منابع
مقدمه :
ما در قرنی زندگی می‌کنیم که به عصر فضا و اتم موسوم است. قرنی که سفینه‌های فضایی به کرات آسمانی سفر میکنند، اعماق تاریک و اعجاب انگیز دریاها و اقیانوس‌ها به تسخیر بشر در آمده است و سرعت صوت را با هواپیماهای سریع‌السیر شکسته‌ایم، عمل پیوند اعضاء حساسی چون قلب ممکن شده و در آستانه پیروزی بر مرض خانمانسوز سرطان هستیم. با اینکه تکنولوژی هر روز و هر ساعت قدمی به جلو بر می‌دارد و زندگی ما بیش از پیش ماشینی شده و بشر با به کارگرفتن تکنولوژی زندگی را آسانتر می‌کند، با وجود تمام این پیشرفت‌ها، در مقابل خطرات ناشی از تکنولوژی روز به روز خود را زبون‌تر و عاجزتر احساس می‌کنیم. بشر با تمام قدرت علمی هنوز نتوانسته است یک زلزله را به موقع پیش‌بینی کند یا جلوی یک سیل یا طوفان را سد نماید و یا خیلی از امراض شناخته شده نظیر سرطان ، آنفارکتوس و غیره را ریشه‌کن سازد.
ما در دنیایی از خطر و حادثه، در مقابل حوادث احساس امنیت نمی‌کنیم. بررسی آمار حوادث نشان میدهد که حوادث جا و مکان مشخص نداشته و در زمان معینی روی نمی‌دهند، بلکه معمولا جایی اتفاق می‌افتد که انتظار وقوع آن را نداریم و غافلگیر می‌شویم.
بشر بعنوان اشرف مخلوقات باید خود را به سلاح تدابیر ایمنی تجهیز کند و با قدرت برای رویارویی با حوادث آماده باشد. خانواده به عنوان هسته اصلی اجتماع وظیفه مهمی را در زمینه ایمنی جامعه به عهده دارد. پدران و مادران باید با توجه ویژه به موضوع ایمنی خود و خانواده در محیط کار و زندگی بپردازند. گاه مشاهده می‌شود مادران بقدری در این موارد بی‌اطلاع هستند که هنگام بروز حادثه برای فرزندان خود تنها دچار دستپاچگی شده و حتی موجب وخیم‌تر شدن اوضاع میشوند. متاسفانه وضع پدران نیز بهتر از مادران نیست. باید بدانیم که وظیفه یک پدر تنها تامین مایحتاج زندگی از قبیل غذا و پوشاک و مسکن و غیره نیست بلکه وظایف متعدد دیگری نیز دارد که اهم آنها مسایل ایمنی و حفاظت خانواده در مقابل حوادث و سوانح می‌باشد.
برعکس تصور کسانی‌که خیال میکنند خانه امن‌ترین مکان است، بر طبق ارقام و آماری که متکی بر گزارش‌های رسمی است خانه‌های امروزی یکی از کانون‌های حادثه هستند. عوامل حادثه‌زا در خانه‌های امروزی بسیار زیاد و معجونی از تکنولوژی روز و مجموعه‌ای از کلیه علوم و صنایع به اشکال مختلف بوده که هر کدام از این وسایل در صورت عدم رعایت ضوابط ایمنی می‌تواند حادثه آفرین و مرگ‌آور باشد. ما در جنگلی از فرآورده‌های صنعت و تکنولوژی نظیر: تلویزیون، اجاق گاز، وسایل نفت‌سوز، ادوات برقی و ماشین‌آلات گوناگون و غیره زندگی می‌کنیم. در مقابل این همه خطر چه می‌دانیم و چه کرده‌ایم؟
کاملا روشن است که خطر در همه جا و به‌خصوص در خانه در کمین ما و اعضای خانواده است و این ما هستیم که باید با دور اندیشی به استقبال حوادث برویم و عوامل حادثه‌زا را کشف و پیش‌بینی کرده و قدم مثبت فوری در جهت رفع یا مبارزه و مقابله با آن برداریم. به قول مشهور «ایمنی بر هر کاری مقدم است» و هیچ کاری آن قدر مهم نیست که در شرایط ناایمن انجام شود. تصمیم بر این است که در سری مقالات آتی مسایل مهم ایمنی را در ساده‌ترین شکل با شما خوانندگان عزیز در میان گذاشته و موضوع ایمنی را از خانه و کاشانه خود شروع کنیم.
تامین ایمنی خانه و خانواده و ایجاد یک محیط بی‌خطر وظیفه‌ای جمعی است که تمام افراد خانواده با داشتن شم ایمنی لازم باید برای نیل به این هدف کوشش نمایند. توجه به کانون‌های خطر و بر طرف کردن عوامل حادثه‌زا بخشی از این وظیفه است. بدین جهت مسوول هر خانواده که معمولا پدر یا مادر و در مواردی بزرگتر خانواده است باید بداند که بدون یک برنامه‌ریزی صحیح نمی‌تواند محیط خانواده را ایمن سازد.
بخش اول : ایمنی در خانواده
1 – شناسایی خطرات
امروزه حوادث متعددی در جوامع بشری رخ میدهد که تنوع آن بسیار زیاد است. در مجموعه کوچکتری به نام خانواده نیز این پدیده به وفور به چشم می خورد. وجود الکتریسیته و وسایل الکتریکی، جریان گاز شهری و کپسولهای حاوی گاز پروپان، مجتمع عای مرتفع و لزوم وجود آسانسور و موارد متعدد دیگر خطرات بلقوه زیادی را ایجاد نموده است. عموما حوادث [1]به سه دسته : عمدی ، غیر عمدی و حوادث یا بلایای طبیعی تقسیم بندی می شوند. از انواع حوادث غیر عمدی می توان به : سقوط - سوختگی - غرق شدگی- خفگی - مسمومیت - بریدگی - ضربه- برق گرفتگی و گزش جانوران زهری اشاره نمود .
2 – افراد در معرض خطر
حوادث در کشورمان دومین علت مرگ پس از بیماریهای قلبی است و همه ساله تعداد زیادی از مردم دچار آسیب[2] حاصل از حوادث خانگی می شوند . برخی از این حوادث همچون سوختگی عوارض جبران ناپذیری را به دنبال دارد . محیط منزل یک محل حرفه ای و شغلی نیست که افراد خاصی در آن حضور داشته باشند بلکه اقشار مختلف از گروههای سنی متفاوت در آن زندگی می کنند و وجود گروههای آسیب پذیر: سالمندان ، کودکان ، زنان باردار ، معلولین ، بیماران و ... بر اهمیت موضوع می افزاید.
3 – مجموعه اقدامات ضروری
· بر طرف کردن عوامل حادثه‌زا و کانون‌های خطر
· ایجاد شم ایمنی از طریق آموزش
· تدوین و نظارت بر حسن اجرای اصول ایمنی
· تشویق و تنبیه در سطوح مختلف اعضای خانواده
· تهیه (خرید) وسایل و تجهیزات ایمنی
1- بر طرف کردن عوامل حادثه‌زا و کانون‌های خطر: به نظر میرسد آنچه تاکنون مورد بحث قرار گرفته بر سه مبنای شناخت خطر، نحوه بر طرف کردن آن و طرق مقابله با عوارض ناشی از حوادث احتمالی است که در این مورد حتی‌الامکان مطالب مختلف از زوایای متفاوت با زبانی ساده مورد بحث قرار گرفته است.
2- ایجاد شم ایمنی از طریق آموزش: نقش آموزش در تامین ایمنی خانواده به علت تنوع سنی و تفاوت سلیقه و طرز فکر افراد به قدری اهمیت دارد که می‌توان گفت اگر آموزش صحیح به اعضای خانواده داده شود و شم ایمنی در آنها تقویت گردد، کمتر اتفاق می‌افتد که این افراد غافلگیر شوند و حتی افراد بی‌احتیاط و سهل‌انگار می‌توانند مدافع اهداف و اقدامات ایمنی شوند. ایمنی از انسانیت و نوع دوستی و از خود گذشتگی صحبت می‌کند و افراد را به محیط اطراف خود حساس کرده و آنها را نسبت به اقدامات تدافعی هشیار می‌سازد. اگر انسان به جان خود و دیگران اهمیت بدهد، با دریافت آموزش‌های صحیح می‌تواند به فردی قابل اطمینان در زمینه ایمنی تبدیل شود.
3- تدوین و نظارت بر حسن اجرای اصول ایمنی: در یک خانواده وظیفه بزرگترها است که با توجه به شرایط سنی و تجربی و سواد، یک نظارت مداوم و مستمر بر افراد در رده‌های پایین‌تر از خود داشته باشند. یک خانه جنگلی است متراکم از صدها وسیله و دستگاه‌های فنی و پیچیده ساخته و پرداخته تکنولوژی روز با صدها نوع خطرات پیش‌بینی نشده. هر کدام از این وسایل که برای رفاه انسان و زندگی آسانتر طراحی و ساخته شده‌اند، در اثر کاربرد غلط خود می‌توانند خطر مرگ بیافرینند. در اینجا است که اهمیت روش‌های ایمن در کاربرد صحیح این وسایل و تجهیزات مشخص می‌گردد. برای نیل به این اهداف می‌توان اصول ذیل را یادآوری نمود:
- ایجاد انضباط در بین افراد خانواده.
- ایجاد انضباط و ضبط و ربط وسایل و تجهیزات موجود در خانه.
- نظافت و پاکیزگی مداوم در خانه و خانواده.
- تفویض مسوولیت‌ها با رعایت شرایط سنی و اخلاقی.
- آموزش دوره‌ای در مورد کاربرد صحیح وسایل و تجهیزات خانگی.
4- تشویق و تنبیه در سطوح مختلف خانواده: اعمال تشویق و تنبیه در تمام ارگان‌های اجرایی و اجتماعی یک اصل غیر قابل انکار بوده و لزوم آن بوسیله متخصصین و صاحبنظران مورد تایید قرار گرفته است. خانواده یک سلول از اجتماع است و نمی‌تواند از این قانون یا اصل مدیریت مستثنی باشد. معجزه تشویق و ترغیب افراد در تمام سطوح سنی و کارهای مختلف به اثبات رسیده است و نباید از این اصل در مورد افراد خانواده غفلت شود و این امر بخصوص در مورد افراد کم سن و سال بیشتر صادق و موثر بوده است. گرچه تنبیه را بعنوان آخرین راه و با اکراه باید عمل نمود، برای حفظ جان انسان‌ها و تداوم کانون خانواده و عبرت دیگران در مواردی ضروری می‌باشد و میزان و شدت آن بستگی به نوع تخلف و رابطه انسان‌ها با یکدیگر و روش مدیریت دارد.
5 – تهیه (خرید) وسایل و تجهیزات ایمنی
امروزه وسایل و تجهیزات ایمنی بسیاری جهت کاهش و یا جلوگیری از خطرات در منازل طراحی و ساخته شده است. به عنوان نمونه می توان از فیوزهای محافظ جان که مانع از برق گرفتگی میشوند، فیوزهای قطع اتوماتیک که مانع از ایجاد حریق توسط الکتریسیته می شوند، کپسول های آتشنشانی پودری مخصوص حریقهای ناشی از مواد سوختی، کپسولهای آتشنشانی با گاز CO2 مخصوص حریقهای ناشی از الکتریسیته، انواع دتکتورهای دود جهت اعلان حریق، دتکتورهای اعلان نشت گاز متان و پروپان جهت جلوگیری از انفجار و آتش سوزی، آلارمهای هشدار دهنده گاز مونواکسید کربن جهت جلوگیری از مسمومیت ناشی از گاز گرفتگی توسط گاز حاصل از احتراق ناقص وسایل سوختی مانند بخاری، آبگرمکن، پکیج و انواع اجاقها و همچنین جعبه کمکهای اولیه نام برد. البته ناگفته نماند که موارد بالا به عنوان نمونه ارایه گردید و این تجهیزات و لوازم بر حسب شرایط گسترده تر هستند.
بخش دوم : تصمیمات مبتنی بر ایمنی در خانواده های ایرانی
1 – آمار حوادث
برای آنکه مشخص شود حجم حوادث در کشور به چه میزانی است، ارایه بعضی از آمار در این خصوص ضروری به نظر میرسد.
تعداد مصدومین حوادث خانگی ثبت شده طی مدت 5 سال (1378 تا 1382)از 80518 نفر به 267497 و میزان بروز از 198 به 418 درصدهزار نفر رسید (بیشتر از دو برابر)ولی میزان مرگ و میر رشد کمی داشته (از 793 به 1518 نفر و به عبارتی از08 /2 به 44/2 در صد هزار نفر)و شدت کشندگی حوادث خانگی از 98/0 به 57/0 درصد تنزل نموده است(فرمول شاخص های مذکور در ضمیمه الف می باشد) . مهمترین عوامل حوادث خانگی در طی سالهای 1378 تا 1382 به ترتیب: سوختگی ، ضربه، سقوط و مسمومیت بوده است و روند بروزحوادث ناشی از تمامی علل طی این مدت سیر صعودی داشته است . (از سال 1378 لغایت 1381بیشترین عامل حادثه ، سوختگی بوده است اما در سال 1382 عامل ضربه دارای بیشترین میزان بروز بوده است) .بر اساس گزارش کشوری ثبت حوادث در سال 1384،که مربوط به 92 درصد از کل جمعیت کشور است ، 36 % از کل مصدومیت ها (61 % در زنان و 27 % در مردان) (در مرتبه دوم پس از حوادث معابر ترافیکی)در منزل رخ داد.همچنین 82% از حوادث منزل در روستا و 17 % در شهر اتفاق افتاده است (و 1% نامعلوم) . در گروه زنان غیر از حوادث جاده ای و غرق شدگی درصد بروز تمامی انواع دیگر حوادث در منزل بیش از 50 % بوده است یعنی 96% از موارد سوختگی ، 94% از موارد خودکشی ، 92 % از مسمومیت ها ،86 % از عقرب و مارگزیدگی ، 81 % از برق گرفتگی ها ، 72 % از موارد سقوط ، 68 % از ضربه ها ،64 % از خشونت ها و 54 % از موارد حمله حیوانات در محیط منزل رخ داد.در گروه مردان 80 درصد از مسمومیت ها و خودکشی ها ، 75% از سوختگی ها ، 67% از عقرب و مارگزیدگی ، 43% ازموارد سقوط ، 33% از ضربه ها ، 31% از حمله حیوانات ، 30% از برق گرفتگی ها ، 25 % از غرق شدگی ها و 14 % از خشونت ها در محیط منزل بوده است . در سال 1385 ،در حوادث مربوط به 96 % از کل جمعیت کشور ، منزل 34 % از حوادث(56 % در زنان و 25 % در مردان) را شامل می شد(همچنان در مرتبه دوم قرار داشت). در این سال 81% از حوادث منزل در روستا و 17 % در شهر اتفاق افتاده است (و 2% نامعلوم بوده است) .
در این سال در زنان :97% ازخودکشی ها،92 % ازسوختگی ها ،91 % ازمسمومیت ها ،89 % ازمواردعقرب و مار گزیدگی ،78 % از برق گرفتگی ها،67 % از مواردسقوط ،65 % از ضربه ها،61 % از موارد خشونت ،52 % ازحمله حیوانات و 48 % از موارد غرق شدگی هادرمنزل بوده است . در گروه مردان :87 % از خودکشی ها،80 % از مسمومیت ها ،71 % از عقرب ومارگزیدگی ها،69 % از سوختگی ها،41 % از موارد سقوط ، 35 % از برق گرفتگی ها ،31 % از ضربه ها ، 28 % از حمله حیوانات ، 21 % لز غرق شدگی ها و 12 % از خشونت ها در منزل رخ داده است.
در سال 1386در حوادث مربوط به 96% از جمعیت کل کشور باز هم مکان منزل در رتبه دوم (پس از معابر ترافیکی) بود به میزان 34.8 درصد(56 % در زنان و 27 % در مردان). در این سال 83% از حوادث منزل در روستا و 16 % در شهر اتفاق افتاده است (و 1% نامعلوم بوده است) . در این سال در گروه مردان:31% از موارد حمله حیوانات ، 75% از عقرب و مار گزیدگی ها ، 68% از سوختگی ها ، 43 % از غرق شدگی ها ، 37 % از برق گرفتگی ها ، 39 % از موارد سقوط ، 31 % از ضربه ها ، 82 % از مسمومیت ها، 12 % از موارد خشونت و 88 % از خودکشی ها در منزل رخ داده است. در گروه زنان: 54% از حمله حیوانات ، 90% از عقرب و مار گزیدگی ها ، 92% از سوختگی ها ، 61 % از غرق شدگی ها ،69 % از برق گرفتگی ها ، 62 % از موارد سقوط ، 61 % از ضربه ها ،91 % از مسمومیت ها ، 60 % از خشونت و 95% از خودکشی ها در منزل رخ داده است .
آمار سوختگی در سال 1393 برابر با 1810 نفر، در سال 92 برابر با 1939 نفر و در سال 91 برابر با 2026 نفر بوده است.
آمار گاز گرفتگی در سال 93 برابر با 626 نفر؛ در سال 92 برابر با 828 نفر و در سال 91 برابر با 697 نفر بوده است.
آمار برق گرفتگی در سال 93 برابر با 690 نفر، در سال 92 برابر با 750 نفر و در سال 91 برابر با 689 نفر بوده است.
2 – محصولات ایمنی در سبد خانوار
با توجه اطلاعات و نمونه آماری که ارایه گردید، به خوبی لزوم توجه و انجام سلسله اقدامات منظم و از پیش طراحی شده احساس می شود. اقداماتی از قبیل آموزش، تهیه پلن مقابله با حوادثی چون آتش سوزی، برق گرفتگی و زلزله از موارد مهم اقدامات پیش از حادثه است. اما نکته ای که در این مقاله مورد توجه قرار دارد وسایل و تجهیزات ایمنی منازل است. براستی چه میزان از وسایل و تجهیزات ایمنی در سبد خرید خانوار قرار دارد؟ آیا طی دوره های منظم خانوارها تصمیم به خرید و صرف هزینه برای آن می کنند. خانواده ها در مورد خرید لوازم ایمنی چگونه می اندیشند و تصمیم میگیرند؟
3 – تصمیم خرید محصولات ایمنی در خانواده ایرانی
به نظر می رسد خانواده های ایرانی برای هر آنچه که برایشان اهمیت داشته باشد هزینه می کنند. اگر بخشی از جامعه ایرانی را در نظر بگیریم که از نظر مالی متوسط و به اصطلاح از اقشار متوسط جامعه باشند، مسافرت نه چندان گران داخلی را حتما در طی یکسال خواهند داشت. مبل خود را پس از چند سال (مثلا 5 سال) عوض کرده و با مبل جدید و به روز عوض میکنند. برای لباس، پوشاک و مواردی از این قبیل هزینه می کنند. اما هر آنچه که نگارنده این مقاله در سبد خانوارهای ایرانی از محصولات ایمنی جستجو کرده است، کمتر یافته، گویی سوزنی در انبار کاهی مفقود گردیده است. جستجوها نشان داد که در اکثر منازل، کپسول آتشنشانی وجود ندارد، فیوزهای محافظ جان وجود ندارد و البته با توجه به تجربه نگارنده مقاله که زمانی تولید کننده هشدار دهنده گاز مونواکسید کربن بوده است، هیچ دستگاه آلارمی در این زمینه وجود ندارد. به نظر می رسد علت این تهی بودن سبد از لوازم ایمنی و حتی عدم تصمیم در جهت تهیه هر چه سریعتر آنها، عدم شناخت و اطلاع از خطرات بلقوه موجود و همچنین عدم وجود یک نوع سیستم آموزش و اطلاع رسانی دائمی و مستمر و وجود اهمیت بسیار پایین آن در اذهان باشد. تجربه استفاده از کمربند ایمنی با اهرم زور و جریمه در این جامعه تایید کننده این مطلب است که در قشر مفروض(متوسط) با توجه به اینکه کمر بند ایمنی در اتوموبیل وجود دارد و نیازی به صرف هزینه نبود، ولی افراد از آن به اختیار خود استفاده نمی کردند تا زمانی که با حربه زور و جریمه آنرا جاری ساختند، ناشی از عدم آگاهی و پایین بودن فرهنگ ایمنی است.
چنانچه توجه خود را به اقشار با درآمد پایین(آسیب پذیر) معطوف کنیم، نا خودآگاه یاد هرم سلسله مراتب مازلو می افتیم که گروهی در لایه نیازهای فیزیولوژیکی قرار گرفته و به فکر رفع گرسنگی و سرپناه هستند و اصولا به لایه بالاتر که ایمنی بود توجهی نداشته و انگیزش در آنها بی معنی است.
نتیجه گیری
با توجه به مطالب گفته شده در مورد خانوارهای آسب پذیر و همچنین خانواده های متوسط و بالاتر، به دلایل ضعف اقتصادی و همچنین عدم اطلاع کافی و اهمیت آن، عموم خانواده ها تصمیم برای خرید لوازم ایمنی به صورت آگاهانه را نداشته و ممکن است بصورت تصادفی و یا در صورت مشاهده حادثه تلخی برای نزدیکان خود، تصمیم به تهیه وسایل و تجهیزات ایمنی نمایند.
منابع :
1 – سازمان پزشکی قانونی
2- وزارت بهداشت ،درمان و آموزش پزشکی.مغیثی علیرضا، افسری معصومه. گزارش کشوری برنامه ثبت حوادث خانگی 1383. تهران : 1384.
3- وزارت بهداشت ،درمان و آموزش پزشکی . برنامه کشوری پیشگیری از حوادث سال 82 . تهران : معاونت سلامت ، مرکز مدیریت بیماریها .
4- وزارت بهداشت ،درمان و آموزش پزشکی . مغیثی علیرضا ، افسری معصومه ، گویا محمد مهدی . گزارش کشوری ثبت حوادث 1384 . تهران : مرکز مدیریت بیماریها ، اداره پیشگیری از حوادث.
5- وزارت بهداشت ،درمان و آموزش پزشکی . مغیثی علیرضا ، افسری معصومه ، گویا محمد مهدی . گزارش کشوری ثبت حوادث1385 . تهران : مرکز مدیریت بیماریها،اداره پیشگیری از حوادث .
6- وزارت بهداشت ،درمان و آموزش پزشکی . قدیری افشار مریم ، حدادی مشیانه . گزارش کشوری ثبت حوادث1386 . تهران : مرکز مدیریت حوادث و فوریتهای پزشکی ، اداره پیشگیری از حوادث،.
7- اینترنت
-[1] تعریف حادثه (یا سانحه) در WHO : واقعه یا رویداد برنامه ریزی نشده که می تواند منجر به ایجاد آسیب شود و پیشرفت یک فعالیت یا کار را مختل سازد.
[2] - تعریف آسیب (یا صدمه)در WHO : نتیجه ناخوشایند حاصل از حادثه می باشد.
