عوامل موثر بر عدم تمایل به خرید بیمه های عمر و سرمایه گذاری

مجید سلطانی اصل

ربطی به کار کلاسی ندارد

فهرست مطالب :

عنوان	صفحه
مقدمه	4
بخش اول: تعاریف کلی بیمه	5
1-1 تعریف بیمه	5
1-1-1 تعریف ماهوی	5
2-1-1 تعریف حقوقی	5
3-1-1 تعریف فنی	5
2-1 انواع کلی بیمه نامه	6
3-1 بیمه عمر یا زندگی	6
1-3-1 تعریف بیمه عمر و سرمایه گذاری	7
2-3-1 مزایای بیمه عمر و سرمایه گذاری	7
بخش دوم : عوامل و موانع خرید بیمه عمر	11
1-2 عوامل اقتصادی	11
1-1-2 تورم	11
2-1-2 بیکاری و فقر	12
3-1-2 سطح پایین درآمد	12
4-1-2 بار تکفل بالا	12
5-1-2      قابل رقابت نبودن بیمه های عمر سنتی با سایر فعالیتهای سرمایه گذاری..............................................	13
2-2 عوامل فرهنگی	13
3-2 عوامل اجتماعی	13
4-2 نقاط ضعف شرکتهای بیمه	14
بخش سوم : نتیجه گیری و پیشنهادات	15
1-3 نتیجه گیری	15
	15
منابع .	16

 

مقدمه :

امروزه با توجه به خطرات طبیعی نظیر زلزله، سیل و ... و همچنین مصائب اجتماعی مانند فوت ، نقص عضو، از کار افتادگی و ... که بطور مداوم تهدیدی برای آرامش و امنیت فرد می باشند. بیمه های زندگی همچون بیمه عمر و سرمایه گذاری می توانند نقش تضمین دهنده، تسکین دهنده  و حمایت کننده افراد در حین رخدادن پیشامدهای ناگوار باشند. در واقع بیمه عمر از خلاقیتها و راهکارهای بشری برای حفظ آرامش روانی فرد و اجتماعی می باشد و از شاخصهای رفاه اجتماعی بوده و هر جامعه ای که بیمه عمر و سرمایه گذاری در آن گسترش بیشتری یافته ، پیشرفته تر نیز می باشد.

بیمه عمر و سرمایه‌گذاری خدمتی از بیمه است که هنوز پدیده‌ای نو به حساب می‌آید و در فرهنگ بیمه‌ای اکثر اقشار جامعه وارد نشده است و هرچند همواره مسوولان به‌دنبال توسعه آن بوده‌اند اما کماکان موضوع بکر و دست نخورده باقی مانده است( روزنامه دنیای اقتصاد، مصاحبه با سید محمدعلیپور مدیرعامل شرکت بیمه ما)

متاسفانه جایگاه و ارزش بیمه‌های زندگی برای مردم و برخی مسوولان هنوز شناخته نشده است. تاثیرات اقتصادی که بیمه‌های زندگی می‌تواند در جذب و هدایت نقدینگی برای سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت، کنترل تورم و حفظ ارزش پول ملی داشته باشد هنوز نادیده گرفته می‌شود، درحالی که تحکیم اقتصاد خانواده ایرانی با بیمه‌های زندگی میسر است ( روزنامه دنیای اقتصاد ، مصاحبه با عبدالرسول عطایی مدیرعامل شرکت بیمه کوثر)

صنعت بیمه در ایران به رغم اینکه بیش از 7 دهه قدمت دارد و تلاش‌های زیادی جهت توسعه آن صورت گرفته است، هنوز جایگاه مناسبی ندارد و عرضه گسترده بیمه‌های عمر به ‌منظور ارتقا و بهبود سطح رفاه اجتماعی- آنگونه که شایسته است- با توجه به وجود ظرفیت‌ها و قابلیت‌های گسترده در کشور، با موانع بسیاری رو برو می‌باشد ( عباس رنجبر کلهرودی، موانع و راهکارهای گسترش بیمه عمر ، روزنامه دنیای اقتصاد)

لذا با توجه به اهمیت موضوع بیمه های عمر و سرمایه گذاری و عدم نفوذ مناسب و گسترش آن در کشور ایران و وجود دلایل و عوامل مختلفی که در خرید بیمه عمر نقش دارند در این تحقیق با بررسی مقالات اینترنتی، مصاحبه ها و پایان نامه هایی که به این موضوع پرداخته اند سعی می گردد به عواملی که سبب عدم تمایل افراد به خرید این نوع بیمه نامه می باشد پرداخته شود در بخش اول این تحقیق به تعریف بیمه ، انواع کلی بیمه ، بیمه عمر و سرمایه گذاری و  مزایای بیمه عمر و در بخش دوم به عوامل و موانع خرید بیمه از جمله عوامل اقتصادی، فرهنگی و ... اشاره می گردد و در پایان در بخش سوم نتیجه گیری  و پیشنهاداتی ارائه می گردد.

بخش اول : تعاریف کلی بیمه

1-1 تعریف بیمه

با توجه به اینکه از جنبه های مختلفی می توان به تعریف بیمه پرداخت در ذیل تعریف بیمه را از نظر ماهوی ، حقوقی و فنی بررسی می نماییم.

1-1-1 تعریف ماهوی

چنانچه به نقش مدیریتی بیمه گر نظری داشته باشیم درمی یابیم، بیمه گر باایجاد رابطه تعاونی و متشکل نمودن کلیه افرادی که درمعرض خطر معینی قراردارند و بدلیل توانائی محدودشان در مقابله با آثار آن نگران هستند، آنها را تحت حمایت قرار می دهد. بعبارتی دراین تعریف دو عنصر خطر و تعاون از عوامل اصلی تشکیل صندوق بیمه ای می باشد که بیمه گر باتوجه به اصول و ضوابط حاکم برحرفه خود آن را اداره می نماید.( جزوه اصول و کلیات بیمه ، تهیه شده توسط مرکز توسعه و آموزش بیمه ایران)

2-1-1تعریف حقوقی

ماده یک قانون بیمه مصوب اردیبهشت ماه 1316 عقد بیمه را چنین تعریف می نماید: بیمه عقدی است که به موجب آن یک طرف تعهد می کند در ازاء پرداخت وجه یا وجوهی از طرف دیگر درصورت وقوع یا بروز حادثه خسارت وارده براو را جبران نموده ویا وجه معینی بپردازد. متعهدرا بیمه گر طرف تعهد را بیمه گزار، وجهی را که بیمه گزار به بیمه گر می پردازد حق بیمه و آنچه را که بیمه می شود موضوع بیمه نامند. این تعریف بیمه را صرفا عقدی دانسته که بین طرفین قرارداد یعنی بیمه گر و بیمه گزار منعقد و برای هریک تعهداتی بوجودمی آورد. لکن ازنظر فن بیمه، بیمه عبارت از این نیست که بین بیمه گر و یک بیمه گزار رابطه حقوقی ایجاد کند. اگر درمقابل بیمه گر تنها یک بیمه گزار وجود داشته باشد اصولا بیمه ای وجود ندارد و عمل بیمه گر قابل توجیه نیست. باتوجه به ماهیت عمل بیمه، قرارداد بیمه گر با بیمه گزار زمانی کاربیمه گری تلقی می گردد که یکی ازهزارها قراردادی باشد که بین بیمه گر و بیمه گزار بسته شده و بعبارت دیگر بیمه گزار در زمره گروه بیمه گزاران قرار گیرد  ( جزوه اصول و کلیات بیمه ، تهیه شده توسط مرکز توسعه و آموزش بیمه ایران)

3-1-1 تعریف فنی بیمه

باتوجه به موارد یادشده وازدیدگاه فنی: بیمه عملی است که به موجب آن یک طرف (بیمه گر) با قبول مجموعه خطرها و بارعایت قواعد آمار و احتمالات درازاء دریافت وجهی(حق بیمه) از طرف دیگر (بیمه گزار) تعهد می نماید درصورت تحقق خطر معینی خسارت وارد به او و یاشخص دیگر را جبران کرده و یا وجه معینی بپردازد و یا خدمتی انجام دهد.( جزوه اصول و کلیات بیمه ، تهیه شده توسط مرکز توسعه و آموزش بیمه ایران)

2-1 انواع کلی بیمه

در صنعت بیمه کشور ایران بیمه های تجاری بطور کلی به سه دسته ذیل تقسیم می شوند:

-         بیمه های اشخاص:  که شامل بیمه های عمر ، حوادث ، درمان می شود

-         بیمه های اموال : که شامل بیمه های اتومبیل ( شخص ثالث و بدنه) ، آتش سوزی، بیمه های مهندسی و بیمه های حمل و نقل ( صادرات ، واردات، ترانزیت و داخلی) می گردد.

-         بیمه های مسئولیت : که دارای انواع مختلفی است که برخی از آنها عبارتند از مسئولیت کارفرما درقبال کارکنان، مسئولیت حرفه‌ای پزشکان و پیراپزشکان ، مسئولیت مدنی مدیران و مسئولان فنی بیمارستانها – کلینیکها و درمانگاهها ، مسئولیت در مقابل همسایگان مجاور ناشی از سرایت آتش سوزی و انفجار و ...

3-1             بیمه عمر یا بیمه زندگی Life Insurance

این بیمه خود در قالب بیمه های بشرط حیات، بیمه های بشرط فوت و بیمه های مختلط بیمه گزاران را تحت پوشش قرار می دهند تا در صورت زنده بودن در پایان قرارداد مبلغی را  )سرمایه بیمه(  یکجا یا بصورت مستمری دریافت نمایند در صورت فوت یا از کارافتادگی بیمه شده قبل از پایان مدت قرارداد، مبلغی )سرمایه بیمه(  به وی و یا به کسانی که توسط بیمه گزار تعیین می شوند یا به وی حسب مورد پرداخت گردد. بیمه های مختلط که به بیمه های عمر مختلط پس انداز نیز معروفند ترکیبی از دو بیمه یاد شده در بالا می باشند. شرکتهای بیمه در چارچوب بیمه های عمر یا زندگی امروزه نیازهای اصلی افراد در جوامع پیشرفته را درطیف بسیار وسیعی با پوششهای متنوعی عرضه می نمایند تا افراد برخوردار از آن با حداقل نگرانی نسبت به آینده خود و عزیزانشان از زندگی و مواهب آن بهتر بهره مند گردند. امروزه درقالب بیمه های عمر مختلط پس انداز بیمه های بسیاری از قبیل بیمه جهیزیه دختران، بیمه هزینه تحصیلی فرزندان، بیمه تشکیل سرمایه برای فرزندان، بیمه مهریه، بیمه بیوه گی رواج پیدا نموده است.

1-3-1 تعریف بیمه عمر و سرمایه گذاری

بیمه عمر و سرمایه گذاری در واقع یک سرمایه گذاری مطمئن با سود تضمینی است که علاوه بر پرداخت سود علی الحساب به سپرده گذاری، شامل پوششهای بیمه ای بسیار زیادی می باشد.در این نوع بیمه یک برنامه سرمایه گذاری امن به بیمه عمر بلند مدت اضافه گردیده است، در این طرح افراد با پرداخت مبلغی به صورت ماهیانه یا سالانه تحت عنوان حق بیمه علاوه بر تامین منابع لازم برای تشکیل سرمایه ای در آینده برای خود، از امکانات پوشش های بیمه عمر نیز برخوردار خواهند شد. مثلا اگر حادثه و اتفاق ناگواری مثل فوت، نقص عضو، از کار افتادگی و یا بیماری های خاص اتفاق بیوفتد، بیمه حامی بیمه شده خواهد بود و نه تنها مبلغ سرمایه گذاری شده و سود آن را پرداخت می کند بلکه مبلغی هم به عنوان پوشش بیمه ای نیز پرداخت می شود تا مشکلات مالی را پوشش دهد.بیمه عمر حق بیمه های پرداختی را با اختصاص نرخ سود تضمینی در اندوخته های بیمه شدگان انباشته می نماید، این اندوخته طی سالهای بعد با افزوده شدن حق بیمه ها و سود آنها، افزایش یافته و پس اندازی مطمئن برای رفع نیازهای احتمالی و برنامه ریزی آینده خواهد بود.هدف اساسی بیمه های عمر ایجاد و جمع آوری ذخایر مالی و سرمایه گذاری و کسب سود حاصله از سرمایه گذاری و نهایتاً ایفای تعهدات شرکت بیمه گر در قبال استفاده کنندگان می باشد . بیمه های عمر و ذخایر انباشته آن به عنوان یک عامل می تواند در ارتقای سطح تولید ملی نقشی سازنده ایفا نماید و این افزایش سطح تولید پرداخت سرمایه ها و غرامت های کلیه رشته های اشخاص در تسریع گردش چرخ های اقتصادی کشور موثر خواهد بود. در بیمه های عمر، بیمه گذار با پرداخت حق بیمه معینی به صورت ماهانه ، سالانه یا یکجا مبلغ معینی ( سرمایه یا مستمری ) را پس از پایان مدت بیمه نامه به طور یکجا یا مستمری دریافت خواهد کرد و در صورت فوت بیمه شده در طول مدت قرارداد مبلغ مقرر به استفاده کنندگان تعلق می‌گیرد. (http://www.rahnamabime.com/about-lifeinsurance/what-is-lifeinsurance.html)

2-3-1 مزایای بیمه عمر و سرمایه گذاری:

به نقل از پایگاه اینترنتی  http://2nt2.net/stPage.aspx?pId=768 مزایای بیمه عمر و سرمایه گذاری ارائه شده توسط شرکتهای بیمه تجاری ایرانی بطور بسیار شفاف و با عبارتهایی که بصورت ساده و قابل فهم برای افراد عادی می باشد عبارتند از :

 1- ماده 136 مالیات های مستقیم قانون اساسی : وجوه پرداختی بابت بیمه عمر از طرف موسسه های بیمه که به موجب قراردادهای منعقده بیمه عاید ذینفع می شود از پرداخت مالیات معاف است
2- ماده 137 : همچنین حق بیمه پرداختی هر شخص حقیقی به موسسات بیمه ایرانی بابت بیمه عمر، از درآمد مشمول مالیات مودی کسر می گردد.
  3- ماده 24 : اموال زیر از مشمول مالیات این فصل خارج است :
وجوه پرداختی توسط موسسات بیمه یا بیمه گذار و یا کارفرما از قبیل بیمه عمر ، خسارت فوت و همچنین دیه و مانند آنها حسب مورد که یکجا و یا بطور مستمر به ورثه متوفی پرداخت می گردد.
 4- ماده 146 مالیات های مستقیم قانون اساسی : معاف از مالیات بر ارث
 5- قانون انحصار وراثت : معاف از قانون انحصار وراثت ، یعنی بلافاصله پس از فوت سرمایه و اندوخته پرداخت می شود.   
 6- جزو اموال ماترک دارایی است که قابل مصادره نیست.
 7- انعطاف پذیری : شخص می تواند سرمایه و یا حق بیمه خود را به هر میزان که مایل باشد افزایش دهد.    
 8- شرایط بیمه را خود تعیین می کنید نحوه ی پرداخت ، مبلغ پرداخت و ...... 
 9- ضمانت نامه : بیمه نامه به تدریج و با ایجاد اندوخته سرمایه گذاری تبدیل به یک ضمانت نامه معتبر مانند اسناد مالی و اعتباری در معاملات کار و زندگی خواهد شد.
 10- وام : بیمه گذارمی تواند پس از گذشت 2 سال تمام از تاریخ بیمه نامه خود تا سقف 90% از ارزش بازخریدی را درخواست وام نماید :
- زمان بازپرداخت وام نصف زمان بیمه نامه از تاریخ شروع تا زمان دریافت وام می باشد
- نحوه محاسبه بازپرداخت وام اینگونه است که مقدار مبلغی را که شرکت بعنوان سود خود اعلام می کند بعلاوه 2 تا 4 درصد کارمزد باید بازگردانده شود
- درصورتیکه بازگرداندن وام دچار مشکل شود سود اعلام شده در پایان بیمه نامه به همان میزان دچار مشکل می شود

  11- قابل برداشت : بیمه گذار دارای شرایط وام می تواند از اندوخته خود برداشت کند و به صندوق خود بازگرداند اما به همان مقدار برداشت از اندوخته وی کسر می گردد.
 12- پوشش در سطح جهان : پوشش بیمه نامه در سطح جهانی می باشد یعنی در کل کشورهای دنیا پوشش فوت ، حادثه و درمان شامل بیمه شده می باشد غیر از مناطق قطبی ، استوا و مناطق جنگی
 13- فسخ : این بیمه نامه در هر زمان قابلیت فسخ را داراست و در تاریخ فسخ می تواند ارزش بازخریدی خود را دریافت کند. 
 14- با تورم هماهنگی دارد : با گذشت زمان سپرده های بانکی بخاطر تورم ارزش کمتری پیدا می کند بخاطر این مهم ویژگی هماهنگی با تورم در این بیمه نامه ایجاد شده است که به شیوه های زیر ممکن می باشد :
افزایش حق بیمه به میزان درصد تورم بین 5 تا 20 درصد هر سال نسبت به سال قبل و متناسب با آن افزایش سرمایه فوت و اندوخته
افزایش حق بیمه با درصدی بیشتر از درصد افزایش سرمایه فوت
افزایش حق بیمه و ثابت نگه داشتن سرمایه فوت
 15- ذینفع قرارداد را خود مشخص کنید : در این بیمه نامه بیمه گذار حق دارد ذینفع قرارداد را خود مشخص کند و در هر سال آنها را نیز تغییر دهد
 16- می تواند درصورت حیات به کس دیگری برسد یا ذینفع درصورت حیات شخص دیگری باشد : بیمه گذار می تواند مبالغ قرارداد خود را درصورت حیات به شخص دیگری واگذار کند. قابل توجه اینکه اگر استفاده کننده درصورت حیات شخص دیگری باشد بیمه گذار دیگر نمی تواند به اختیار خود او را عوض کند لذا منوط به گرفتن رضایت از شخص مورد نظر خواهد بود
 17- درصورت فوت بیمه شده، سود سرمایه گذاری برداشت می شود: درصورت فوت بیمه شده سرمایه فوت همراه با سود سرمایه گذاری به ذینفع قرارداد پرداخت می شود
 18- سود سرمایه گذاری مرکب با 15% تضمین وجود دارد : اندوخته بیمه نامه حداقل با سود سرمایه گذاری 15% تضمینی موجود است ( تضمین شده توسط بیمه مرکزی و وزارت اقتصاد و دارایی )
 19- سود سرمایه گذاری مرکب برداشت می شود : سود سرمایه گذاری در این بیمه نامه مرکب محاسبه می شود یعنی به اصل مبلغ سود و به سود آن نیز سود پرداخت می شود
 20- سود سرمایه گذاری روزشمار برداشت می شود : در هر زمان بیمه گذار تقاضای فسخ نماید سود وی از اندوخته ریاضی بصورت روز شمار محاسبه خواهد شد
 21- درصورت فوت بیمه شده بعلت حادثه، سرمایه حادثه ، سرمایه فوت و اندوخته تا روز حادثه محاسبه و پرداخت می شود 
 22- پوشش بیماریهای صعب العلاج دارد : پوشش بیماری های صعب العلاج دارد و کمک هزینه درمان پرداخت می نماید
  23- ارزیابی بازخریدی پس از سال پنجم : ارزش بازخریدی پس از 5 سال مبلغ قابل قبولی است که درصورتی که سرمایه فوت کمتر از مبلغ عرف باشد در زمان کمتری ارزش بازخریدی به وجود می آید که بیش از مجموع مبالغ پرداختی است

24- سود مشارکت از منافع آن 90% به بیمه گذار پرداخت می شود : سود مشارکت از منافع آن بین 85 تا 90 درصد به بیمه گذار پرداخت می گردد
 25- شرکت تنها 10% تا 15% از سود مشارکت را بعنوان متولی امر برداشت می کند 
 26- تمامی پرداخت غیر از درمان بدون در نظر گرفتن بیمه های دیگر پرداخت می شود : درصورت فوت بیمه شده پرداخت سرمایه و اندوخته بدون در نظر گرفتن دیات و بیمه های دیگر انجام می شود
27- از سن 1 تا 70 سال پوشش دارد : از 1 تا 70سال پوشش دارند به نحوی که سن بیمه شده + سن قرارداد نباید بیشتر از 70 سال باشد البته بیمه نامه های کمتر از 5 سال به سود مشتری نمی باشد
 28- بیمه گذار قابل انتقال است : در هر زمان درصورت نیاز بیمه گذار قابل انتقال است اما بیمه شده غیر قابل انتقال است    
 29- بیمه گذار می تواند ذینفع باشد و بیمه شده نباشد
30- قابل تبدیل به مستمری است : پس از پایان اعتبار بیمه نامه، بیمه گذار می تواند مبلغ قابل دریافت خود را بصورت یکجا یا بصورت خرید هر یک از بیمه نامه های مستمری انتخاب و دریافت کند
 31- درصورت ازکارافتادگی بیمه شده از پرداخت حق بیمه معاف می شود : درصورتی که بیمه شده بیمه گذار باشد و دچار ازکارافتادگی دائم شود به تشخیص پزشکی قانونی بیمه گذار از پرداخت 30تا 90% حق بیمه خود معاف می گردد
 32- درصورتیکه بیمه شده از پوشش بیماری استفاده کند در سرمایه گذاری وی هیچ تغییری ایجاد نمی شود
33- درصورت ازکارافتادگی و استفاده از پوشش معافیت هیچ تغییری در سرمایه گذاری ایجاد نمی شود 
34- برای هر یک از بیمه گذاران حساب معینی ایجاد و مبالغ واریزی آنها در یک حساب به نام خودشان نگهداری می شود
 35- پایان هر سال مالی گزارش مالی عملکردی از یک سال مالی و مقدار سود و مقدارسودی که به بیمه گذار تعلق دارد ارسال می گردد 
36- از پایان سال سوم خودکشی بیمه شده نیز جزء حادثه محسوب می شود  

بخش دوم : موانع و عوامل عدم خرید بیمه نامه

مشکلات ساختاری فراوانی که در کشورهای جهان سوم نظیر ایران وجود دارند که همین مشکلات موانع و عوامل عدم تمایل به خرید بیمه نامه های زندگی را در نهایت ایجاد می کنند که یکی از آنها اختلاف طبقاتی بسیار زیاد در همین دهکهای جامعه می باشد. بخش اعظمی از جامعه در سطحی آنقدر پایین از لحاظ اقتصادی و اجتماعی قرار می گیرند که توان خرید بیمه نامه را ندارند و بخشی که معمولا درصد کمی از جامعه را در بر می گیرد در سطحی آنقدر بالا قرار گرفته اند که نیازی به خرید این بیمه نامه ها نداشته و با انجام سرمایه گذاریهای کوتاه مدت به سودهای هنگفت می رسند لذا تمایلی به خرید بیمه نامه نخواهند داشت در بخش سوم جامعه هم تبلیغات مناسبی که سبب جلب توجه آنها گردد صورت نگرفته است.

ساختار کاملا دولتی بیمه های عرضه کننده خدمات بازنشستگی ، نظیر تامین اجتماعی و خدمات کشوری نیز اثر بسیار منفی بر صنعت بیمه عمر و سرمایه گذاری وارد نموده است. علاوه بر این ساختار صنعت بیمه ایران نیز کاملا بصورت دولتی طراحی و کنترل می گردد. تعرفه های بیمه حالت آزاد و رقابتی نداشته و توسط شورای عالی بیمه وابسته به بیمه مرکزی ارائه گردیده و سایر شرکتهای بیمه ای حتی شرکتهای خصوصی مجبور به اجرای آنها می باشند که این موضوع سبب عدم نفوذ بیمه های عمر و سرمایه گذاری در جامعه ایران گشته است. لذا جهت بررسی بهتر موانع و عوامل عدم خرید بیمه نامه عمر سرمایه گذاری به موارد ذیل می پردازیم.

1-2            عوامل اقتصادی

سایبرسن، به مطالعه عوامل موثر بر تقاضای بیمه عمر در چند کشور آسیایی و نشان داد که درآمد و توسعه مالی اثر مثبتی بر خرید بیمه عمر ولی بازده خارجی و تورم و قیمت بیمه یا همان حق بیمه اثر منفی بر خرید بیمه نامه عمر دارد( مهدیه خواجه صالحانی، شناسایی و اولویت بندی عوامل مالی و اقتصادی موثر بر خرید بیمه عمر،سال 1392) در ذیل به مهمترین عوامل اقتصادی موثر در خرید بیمه عمر می پردازیم:

1-1-2 تورم:

وجود تورم پایدار در اقتصاد ایران منجر به کاهش ارزش سرمایه بیمه گردیده و قدرت خرید آن را می کاهد و لذا قراردادهای بلند مدت بیمه عمر را متزلزل و نااستوار میسازد.( http://www.radisan.com)

2-1-2 بیکاری و فقر:

مشکل بیکاری که یکی از معضلات جامعه ایران است و فقر ناشی از ترکیب دو عامل سطح نازل تولید سرانه و عدم تعادل چشمگیر در توزیع درآمد عوامل دیگری هستند که در عدم توسعه ی بیمه ی عمر در ایران مؤثرند( http://www.radisan.com)

3-1-2 سطح پایین درآمد:

عامل دیگری که با مورد قبلی نیز در ارتباط است سطح پایین درآمد میباشد. بین سطح درآمد و تقاضا برای بیمه ی عمر رابطه ی مستقیمی وجود دارد. کاهش قدرت خرید و محدودیت درآمد مانع خرید بیمه میشود. مردم در وهله ی اول نیازهای ضروری خود را تأمین میکنند و بودجه های اضافی را به سایر هزینه ها و پس انداز کردن اختصاص میدهند. یک تحقیق نشان میدهد که کشش درآمدی سرانه بیمه زندگی نسبت به درآمد سرانه 1,57 میباشد. لذا با توجه به کشش درآمدی سرانه، بیمه ی عمر از نظر اقتصادی یک کالای لوکس است و با افزایش درآمد سهم حق بیمه ی زندگی به شدت افزایش مییابد که این نتیجه را در پی دارد: بیمه عمر به درآمد سرانه وابسته است و به دنبال افزایش درآمد استقبال از بیمه عمر نیز بیشتر میشود. ( http://www.radisan.com)

سایبل سیلک در پژوهش خود به بررسی عوامل تاثیرگذار بر تقاضای بیمه عمر در 31 کشور اروپایی پرداخت او به این نتیجه رسید که سطح درآمد مهم ترین عاملی است که بر میزان خرید بیمه عمر تاثیرگذار است و رابطه مثبتی با بیمه عمر دارد. ( مهدیه خواجه صالحانی، شناسایی و اولویت بندی عوامل مالی و اقتصادی موثر بر خرید بیمه عمر،سال 1392)

4-1-2 بار تکفل بالا :

بین بار تکفل و میزان تقاضا برای بیمه -ی زندگی نیز در شرایط عادی ارتباط مستقیم وجود دارد، در صورتی که این رابطه در مورد ایران بر عکس میباشد . در کشورهای توسعه یافته با افزایش تعداد افراد تحت تکفل، سرپرست خا نواده ضرورت بیشتری برای خرید بیمه احساس میکند تا آینده افراد خانواده ر ا از خطر بی سرپرست شدن و پیامدهای دیگر مصون بدارد . اما در ایران به دلیل عدم شناخت کافی از بیمه عمر و اینکه در نتیجه ی افزایش تعداد افراد تحت تکفل تأمین نیازهای تمام افراد خانواده دشوارتر شده، ضرورت زیادی برای خرید بیمه عمر احساس نمیشود . با افزایش تعداد فرزندان سرپرست خانواده بیشتر به فکر تأمین نیازهای مصرفی و ضروری روزمره آنها بوده و بیمه ی عمر برای آنها به عنوان یک کالای لوکس میگردد . ( http://www.radisan.com)

5-1-2  قابل رقابت نبودن بیمه های عمر سنتی با سایر فعالیتهای سرمایه گذاری :

شکل اقتصادی دیگر در رابطه با بیمه ی عمر این است که سود پرداختی شرکتهای بیمه در قالب سرمایه های عمر حتی در مقایسه با سود بانکی در قراردادهای بیمه عمر سنتی کمتر است. زیرا زمینه هایی که شرکتهای بیمه به اجبار دولت برای سرمایه گذاری انتخاب میکنند بازدة مناسبی ندارند. در حالی که نظام بانکی در مقایسه با بیمه پیشرفتهای قابل ملاحظه ای کرده و در بین مردم شناخته شده و قابل اعتماد است و بالاتر بودن نرخ سود بانکها نسبت به سود محاسبه شده در سرمایه های بیمه باعث میشود که پس انداز یا سرمایه گذاری در بانکها برای مردم جذابتر و قابل توجه تر باشد. ( http://www.radisan.com)

2-2            عوامل فرهنگی

  زمینه فرهنگی که بیمه را مخالف قضا و قدر تلقی میکند و رخدادهای آینده را قطعی و غیر قابل تغییر میداند، تقدیرگرایی که فرد را از هرگونه اقدام عملی دور نگه میدارد . حاکمیت دیدگاه کوتاه مدت در سرمایه گذاری، ریسک گریزی سطح پایین و عدم احتیاط و دقت و عدم برنامه ریزی برای آینده و فرهنگ کوتاه مدت نگری از عوامل فرهنگی موثر در تقاضای اندک بیمه عمر در ایران می -باشد. این گروه ها به شدت با سرمایه گذاری برخوردار از منافع بلند مدت مثل بیمه های عمر بیگانه‌اند ( http://www.radisan.com)

یکی از بارزترین مشکلات فرهنگی که اغلب کارشناسان به عنوان علت عدم توسعه بیمه ی عمر بر آن صحه می‌گذارند، عدم درک مفهوم واقعی بیمه و عدم آگاهی و شناخت از مزایای بیمه عمر میباشد .مسئله‌ی دیگر سطحی بودن دانش بیمه است . تعداد فارغ التحصیلان مقاطع بالا در رشته بیمه اندک است . در ایران مطالعات زیربنایی بیمه عمر تاکنون صورت نگرفته است . به عنوان مثال نه تنها یک جدول مرگ و میر که لازمه ی محاسبات بیمه ی عمر است وجود ندارد بلکه آمار کلی د قیقی از تعداد فوت شدگان در کشور نیز در دسترس نیست. بعد از گذشت سالها از ظهور بیمه ی عمر در ایران، کشور ما از جداول مرگ و میر کشورهای دیگ ر چون فرانسه با این همه تفاوت فرهنگی، بهداشتی و امکانات در دسترس در مق ایسه با وضعیت ایران بسیار متفاوت است استفاده میکنند . ( http://www.radisan.com)

3-2            عوامل اجتماعی :

از زمان پیدایش جوامع بشری انسان همواره در جستجوی تامین مالی و جانی برای خویش و خانواده خود بوده است، در جوامع پیشرفته کنونی بیمه بعنوان یک نیاز اساسی برای زندگی افراد جلوه گر شده است. بیمه یکی از راه های منطقی و اساسی این تامین می باشد که تجلی روح تعاون و همکاری بین افراد است و تا آنجا پیشرفته که برای انواع خطرها نوع خاصی از بیمه توسط شرکتهای بیمه ارائه شده است. یکی از مظاهر توسعه جوامع بشری را توسعه بیمه می توان دانست و قدر روابط اجتماعی وسیع تر شود و هر اندازه وسایل زندگی بهتر و رفاه بیشتر شود تعداد و شدت خطرهایی که هم دارایی و هم زندگی او را تهدید می کند افزایش می یابد و در واقع هر رابطه جدید اجتماعی و هر وسیله تازه زندگی غالبا خطرهای جدیدی برای بشر به ارمغان می آورد تا انجا که قسمتی از قوای بشر به ناچار در مبارزه با این خطرها صرف می شود لذا اهمیت موضوع بیمه از بعد اجتماعی برای خانواده ها مطرح می گردد( رسول تاجدار، بررسی دلایل عدم رشد بیمه عمر در ایران، دانشگاه تهران، سال 1375)

اهمیت صنعت بیمه و مخصوصاً بیمه های اشخاص و خاصه بیمه عمر، در کنار تأثیر کیفیت زندگی فردی بر زندگی کاری، نشان می دهد که  بیمه عمر امروزه یکی از مهم ترین مباحثی است که علاوه بر تأمین آسایش و راحتی خیال بیمه شدگان، استحکام هرچه بیشتر خانواده را نیز در پی داشته و کارایی صنعت بیمه یک کشور را نیز افزایش می دهد ( سید محمد حسینی پور، بررسی رابطه بین برخورداری از پوشش بیمه عمر و سرمایه گذاری با تعهد سازمانی و رضایت شغلی کارکنان بانک ملت، سال91، دانشگاه سمنان)

4-2            نقاط ضعف شرکتهای بیمه

-         نبود شبکه ی تخصصی گسترده فروش توسط نمایندگیهای شرکتهای بیمه و عرضه ی نامناسب محصولات بیمه ای از طرف بیمه گران نیز یکی دیگر از موانع توسعه ی بیمه های عمر میباشد . اصولاً نمایندگان و به عبارتی واسطه ها و دلالان بیمه در رشد بیمه نقش مهمی ایفا میکنند . (تفاوت بازاربیمه از جهت بازاریابی)

-         نبود رقابت بین شرکتهای بیمه علاوه بر این که یک مشکل ساختاری است و در بخش موانع ساختاری ذکر شد به شرکتهای بیمه نیز مربوط می -باشد. متأسفانه در ایران به علت اینکه تمامی تعرفه ها توسط شورای عالی بیمه تعیین شده و به شرکتها اعلام میشود هیچ جای رقابتی در بازار برای بیمه گر ان باقی نمانده است و شرکتهای بیمه هنوز بازار بیمه را درک نکرده و نیازهای بالقوه آن را نه میشناسند و نه پاسخگو هستند .

-         عدم وجود تبلیغات و بازاریابی گسترده که در دنیای کنونی هر دو از بازوهای قدرتمند پیشرفت در بازارهای مالی هستند در توسعه نیافتگی بیمه ی عمر در ایران بسیار مؤثرند

-         یکی دیگر از دلایل در حاشیه ماندن بیمه -های عمر در ایران بازاریابی ضعیف بیمه گران و عدم بهره گیری از شیوه های نوین جذب مشتری از سوی آنها است. ( http://www.radisan.com)

بخش سوم : نتیجه گیری و پیشنهادات

1-3            نتیجه گیری

مهمترین توصیه به منظور رونق بیمه عمر، رفتن به سمت فضای رقابتی و انجام فعالیت توسط بخش خصوصی است . دولتی بودن صنعت بیمه عمر، مناسب توسعه و گسترش آن نیست زیرا بیمه عمر بیش از بیمه های دیگر انگیزه و حوصله می طلبد و بیمه گر باید دنبال جذب مشتریهای فردی باشد که هر کدام به تنهایی حق بیمه زیادی نمی دهند . علاوه بر این فعال نمودن بخشهای مربوط به تحقیق و پژوهش در مورد موضوعات مختلف بیمه های عمر مثل ارزیابی دقیق تر ریسکها، تعیین تعرفه ها و نرخ حق بیمه ها و انتخاب محل مناسب سرمایه گذاری ذخایر فنی و ریاضی در حل مشکلات فروش بیمه عمر موثر خواهد بود. استفاده از شیوه های مختلف آموزشی و تبلیغی نظیر برنامه -های رادیویی، سخنرانی -های مذهبی و اجتماعی و ساخت سریال های تلویزیونی و فیلم های سینمایی و حتی کمک گرفتن از روحانیون مساجد برای تغییر نگرش مردم نسبت به اعتقاد به سرنوشت و قضا و قدر الهی بدون تلاش و اقدام عملی در مورد آینده، اصلاح فرهنگ سهل انگاری و بی-تفاوت بودن نسبت به آتیه‌ی خود و فرزندان و نداشتن برنامه‌ریزی برای آن، پرهیز از تجمل گرایی و مصرف گرایی که تمامی آنها از نظر اسلام نیز مزموم و ناپسند می‌باشند و همچنین تشویق مردم به درست مصرف کردن و پس انداز از موارد رفع کننده موانع تمایل به خرید بیمه عمر می باشد.

2-3 پیشنهادات :

-         کمک به ایجاد تغییر در فرهنگ جامعه در جهت اختصاص بخشی از درآمد خانوار به بیمه عمر:  پیشنهاد می گردد این امر به صورت طرحهای بلند مدت و با آموزش اصولی به کودکان و نونهالان آغاز گردد. همچنین می توان از برنامه اموزشی پرطرفدار صدا و سیما نیز استفاده نمود.

-         بوسیله تبلیغات ، اطلاع رسانی صحیح به اقشار مختلف جامعه صورت گیرد : به این ترتیب که مزایای بیمه عمر و نقش آن در اقتصاد و امنیت خانواده بصورت تبلیغات موثر در رسانه های مختلف در اختیار عموم مردم قرار بگیرد.

-         ضعف های شرکتهای بیمه با اجرای طرح های جدید و به روز برطرف گردد: بعنوان مثال مراحل فروش بیمه نامه ساده تر گردد و مزایای جانبی نیز برای بیمه شدگان در نظر گرفته شود.

-         ارائه بیمه های عمر همراه با خدمات درمانی و پزشکی می تواند نقش بسزایی در افزایش تمایل به خرید خانواده ایجاد نماید لذا پیشنهاد می گردد شرکتهای بیمه دراین خصوص مطالعات لازم را جهت ارزیابی ریسک و امکان پذیری اجرای ان بعمل آورند.

منابع :

1-    مهدیه خواجه صالحانی، شناسایی و اولویت بندی عوامل مالی و اقتصادی موثر بر خرید بیمه عمر،دانشگاه الزهرا ، سال 1392

2-    سید محمد حسینی پور، بررسی رابطه بین برخورداری از پوشش بیمه عمر و سرمایه گذاری با تعهد سازمانی و رضایت شغلی کارکنان بانک ملت، سال91، دانشگاه سمنان

3-    رسول تاجدار، بررسی دلایل عدم رشد بیمه عمر در ایران، دانشگاه تهران، سال 1375)

4-      عباس رنجبر کلهرودی، موانع و راهکارهای توسعه بیمه عمر در کشور، روزنامه دنیای اقتصاد - شماره ۱۴۰۶

5-    آیت کریمی، کلیات بیمه ، بیمه مرکزی ایران، 1376

6-     جزوه اصول و کلیات بیمه ، تهیه شده توسط مرکز توسعه و آموزش بیمه ایران

7-     پایگاه‌ اینترنتی http://www.rahnamabime.com/about-lifeinsurance/what-is-lifeinsurance.html

8-    مقاله راهکارهای توسعه و گسترش نفوذ بیمه عمر در صنعت بیمۀ کشور برگرفته از پایگاه اینترنتی  http://www.radisan.com

9-    پایگاه اینترنتی  http://2nt2.net/stPage.aspx?pId=768

10- روزنامه دنیای اقتصاد ، گردآورنده لیلا اکبرپور، مصاحبه با محمد علیپور مدیرعامل شرکت بیمه ما

11-روزنامه دنیای اقتصاد ، گردآورنده لیلا اکبرپور، مصاحبه با عبدالرسول عطایی مدیرعامل شرکت بیمه کوثر